Skrokkölduvirkjun

Stíflumannvirki voru byggð á Hágöngusvæðinu árið 1998 til að mynda miðlunarlón fyrir virkjanirnar á Þjórsár- og Tungnaársvæðinu. Við það fóru 37 km² af fögru landsvæði undir vatn, þar á meðal jarðhitasvæði. Þá var vegslóði lagður í Sveðjuhrauni og boruð þar djúp hola í tilraunaskyni í tengslum við hugmyndir um jarðvarmavirkjun.

Umrætt svæði er nær því að vera í miðju hálendisins og uppbygging mannvirkja þar með tilheyrandi virkjanabyggingum, vegagerð og línu- og pípulögnum myndi höggva stórt skarð í hjarta hálendisvíðerna landsins. Þrátt fyrir byggingu Hágöngustíflu og skemmdir sem unnar voru á jarðhitasvæðum í lónstæðinu eru sýnileg áhrif vegna þessara mannvirkja með minnsta móti. Kemur þar m.a. til að ekki var byggður upp vegur frá Sprengisandsleið að stíflumannvirkjunum eins og til stóð. Í staðinn var notast meira eða minna við gamalt vegstæði.

Líkt og Hálslón, Ufsarlón og Kelduárlón myndu virkjanir við Hágöngur og Skrökköldu þrengja enn frekar að Vatnajökulsþjóðgarði og rýra gildi hans. Ef Hágöngulón hefði ekki verið komið fyrir stofnun þjóðgarðsins hefðu eðlileg mörk hans verið vestan við Hágöngur.

Skrokkölduvirkjun og Hágönguvirkjun á miðhálendi Íslands eru dæmi um virkjanir sem myndu skerða gríðarlega stór og dýrmæt víðerni vestan Vatnajökuls og skiptir engu hvort þær eru einar og sér eða báðar saman. Virkjanir myndu eyðileggja fyrir fullt og allt svæðið austan Hágangna. Ennfremur er Hágöngusvæðið ekki aðeins á hinum virka, jarðfræðilega rekás heldur er það einnig á einu virkasta eldsumbrotabelti jarðar í nánasta umhverfi heita reitsins undir Íslandi. Verndargildi þess er því mikið.

Kort © Landmælingar Íslands

Jökulmenjar á svæðinu eru áreyrar Köldukvíslar undir Hágöngulóni. Kaldakvísl og Sveðja falla í manngert Hágöngulón.

Á svæðinu má sjá líparítgúlana Hágöngur nyrðri og syðri rísa upp úr móbergi og hraunlögum frá síðari hluta ísaldar, sem er nútímahraun.

Mynd © Haukur Snorrason

Hugmyndir eru um 35 MW vatnsaflsvirkjun á svæðinu þar sem virkjuðu rennsli yrði veitt eftir 9 km löngum jafnt hallandi göngum frá Hágöngulóni að neðanjarðar stöðvarhúsi vestan í Skrokköldu.

Leggja þyrfti háspennulínu frá virkjuninni, líklega að landskerfi við Vatnsfellsvirkjun eða um 60 km vegalengd.

Óvissa er um sjónræn áhrif langrar háspennulínu á náttúru og ferðaþjónustu og ekki hefur verið tekið inn í mat á hugmyndinni mögulegar línulagnir yfir hálendið.

Skrokkölduvirkjun er eingöngu áætluð 35 MW og skiptir sem slík litlu máli í orkubúskap landsins. Á hinn bóginn þyrfti að leggja um 60 km af háspennumöstrum og línum nálægt Sprengisandsvegi suður til Vatnsfells með tilheyrandi veglagningu, sjónrænum áhrifum og eyðileggingu fyrir heildarsvip hálendisins.

Grafík © Sóley Stefánsdóttir