Hvalárvirkjun

Drangajökulssvæðið býr yfir tilkomumiklu landslagi sem mótað er af jöklum ísaldar og mjög virkum landmótunarferlum. Þar eru fossar og firðir og litfögur setlög og hraunlög. Náttúrufegurð á Drangajökulssvæðinu er almennt talin mikil og svæðið býr yfir óvenju greinilegum og mörgum jökulgörðum.

Í rammaáætlun eru tvær virkjunarhugmyndir á þessu svæði: Hvalárvirkjun á Ófeigsfjarðarheiði og Austurgilsvirkjun við Djúp. Náttúrufræðistofnun Íslands og fleiri hafa sagt að helsta ógn sem stafar að svæðinu eru þessar virkjunarhugmyndir og virkjun vatnsfalla þeim tengdum. Stofnunin hefur enda lagt til að svæðið verði friðlýst.

Mynd © Tómas Guðbjartsson

Drangajökulssvæðið býr yfir tilkomumiklu landslagi, einstökum víðernum og ósnortinni náttúru. Þar er fjöldi stöðuvatna, fossa og jarðminja sem ekki má raska nema brýna nauðsyn beri til og ein stærstu víðerni Evrópu sem standa skal vörð um.

Svæðið hefur verið vinsælt útivistarsvæði meðal íslenskra ferðamanna, en erlendum ferðamönnum um svæðið hefur fjölgað undanfarið.

Talsverðar fornminjar eru á svæðinu, þær tengjast helst sjósókn og búskap, svo sem naust, lending, beitarhús, réttir og fjárhús. Einnig hafa fjölmargir merkilegir steingervingar/holur eftir trjáboli fundist á svæðinu.  

Álit Skipulagsstofnunar á áhrifum virkjanaframkvæmda á svæðinu er afdráttarlaust. Þau eru neikvæð á fossa, stöðuvötn, jarðminjar og víðerni sem njóta verndar samkvæmt náttúruverndarlögum. Þá vantar upplýsingar um áhrif á lífríki vatna og fuglalíf.

Mynd © Tómas Guðbjartsson

Drangajökulssvæðið býr yfir fjölbreyttu lífríki og eru helstu einkennisdýrin þar landselur, útselur, refur og æðarfugl ásamt fjölmörgum öðrum varpfuglum og laxfiskum eins og bleikju.

Mynd © Tómas Guðbjartsson

Hvalárvirkjun er fyrirhuguð á óbyggðum víðernum á Ströndum en uppi eru hugmyndir um að virkja rennsli Hvalár, Rjúkanda og Eyvindafjarðarár á Ófeigsfjarðarheiði.

Virkjanaframkvæmdir felast í 5 stíflum, 4 lónum, skurðum, göngum, stöðvarhúsi, veglagningu, efnistöku og flutningi á jarðvegi.

Ef af Hvalárvirkjun verður er ljóst að um er að ræða óafturkræf spjöll á einstöku landssvæði. Svæðið er metið mjög verðmætt óraskað en umhverfisáhrif Hvalárvirkjunar eru talin verulega neikvæð. Ávinningur af friðlýsingu er ótvíræður til langs tíma.

Hvalárvirkjun fékk falleinkun í mati á umhverfisáhrifum í áliti Skipulagsstofnunar. Landvernd hefur sett saman stutt myndband þar sem hægt er að skoða hvað felst í fyrirhuguðum virkjanaframkvæmdum.

Landvernd og fleiri náttúruverndarsamtök hafa unnið að því að láta friðlýsa áhrifasvæði Hvalárvirkjunar. Að neðan má finna ítarefni um ástæður fyrir friðlýsingu svæðisins.

Álit Skipulagsstofnunar
Tillaga NÍ um friðlýsingu
Skýrsla Environice
Skýrsla um áhrif friðlýsinga á framleiðslu og atvinnu í næsta umhverfi
Þingmálaskrá 149. Löggjafaþings
Skýringarmyndband Landverndar um Hvalárvirkjun
Umsögn Landverndar um Hvalárvirkjun
Ályktun Landverndar frá 1998 um verndun menningarumhverfis landslags.

Mynd © Tómas Guðbjartsson